صنایع دستی ایران، نمادی از فرهنگ، اصالت و ذوق هنری مردمان این سرزمین است. در میان این آثار چشم‌نواز، بافتنی‌های سنتی مانند گلیم و جاجیم جایگاه ویژه‌ای دارند. اما تفاوت جاجیم و گلیم چیست؟ این پرسش، ذهن بسیاری از علاقه‌مندان به هنرهای دستی و طراحان دکوراسیون را به خود مشغول کرده است. در این مقاله از چارشین، قصد داریم به بررسی دقیق و کامل تفاوت جاجیم و گلیم بپردازیم، به نحوه تولید، مواد اولیه، کاربردها، نقوش و ویژگی‌های بصری هرکدام اشاره کنیم و به شما کمک کنیم که شناخت بهتری از این دو هنر بی‌نظیر ایرانی به دست آورید.
برای درک بهتر تفاوت جاجیم و گلیم ابتدا لازم است با ماهیت هر یک از این‌ها به صورت جداگانه آشنا شویم:
گلیم چیست؟ گلیم یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دست‌بافته‌های ایرانی است که به‌صورت تخت و بدون پرز، روی دارهای افقی یا عمودی بافته می‌شود. جنس نخ‌های گلیم اغلب از پشم، پنبه یا ابریشم است و بیشتر به‌عنوان کف‌پوش، پادری یا زیرانداز استفاده می‌شود.
جاجیم چیست؟ جاجیم نوعی پارچه دست‌باف سبک و نازک است که بیشتر برای روانداز، رخت‌خواب‌پیچ، جلد رخت و حتی در دکوراسیون داخلی کاربرد دارد. نخ‌های جاجیم به صورت عمودی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و از نقش‌های راه‌راه یا هندسی برخوردارند.
سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که دقیقاً تفاوت گلیم با جاجیم در چیست؟ این تفاوت‌ها را می‌توان در چند دسته زیر بررسی کرد:
| ویژگی | گلیم | جاجیم |
| نوع بافت | پودگذاری افقی | تارگذاری عمودی |
| ضخامت | ضخیم | نازک |
| کاربرد | زیرانداز، پادری، دیوارکوب | روانداز، روفرشی، دکوراتیو |
| نوع نقوش | متنوع (هندسی، حیوانی، نمادین) | اغلب راه‌راه و ساده |
| مواد اولیه | پشم، پنبه، ابریشم | پشم، پنبه، گاه ابریشم |
| نوع دار | دار افقی یا عمودی | معمولاً دار عمودی |
هم جاجیم و هم گلیم، ریشه‌ای عمیق در زندگی عشایر و روستاهای ایران دارند. در مناطقی مانند کردستان، فارس، آذربایجان، لرستان و خراسان، این بافته‌ها بخشی از سبک زندگی بوده‌اند. در واقع، دانستن اینکه گلیم و جاجیم چیست به ما کمک می‌کند تا لایه‌های فرهنگی و کاربردی این هنرها را بهتر درک کنیم.
رنگ‌ها در هر دو بافته اهمیت بالایی دارند، اما تفاوت آن‌ها در استفاده از رنگ‌های گرم و سرد قابل توجه است. جاجیم‌ها اغلب از رنگ‌های گرم‌تری مثل قرمز، زرشکی و نارنجی بهره می‌برند، درحالی‌که در گلیم‌ها تنوع رنگی بیشتر است و رنگ‌های سرد مانند آبی یا سبز نیز به در آن‌ها کار می‌روند.
در سال‌های اخیر، استفاده از این بافته‌ها در طراحی داخلی بسیار رایج شده است. اگرچه گلیم به دلیل تنوع بیشتر در طرح، محبوبیت بالاتری دارد، اما جاجیم نیز به دلیل سبک سنتی و اصیل خود طرفداران خاصی پیدا کرده است. در برخی دکورهای مدرن، تلفیق گلیم و جاجیم برای ایجاد تضاد بافت و رنگ استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه هر دو بافته از مواد طبیعی ساخته می‌شوند، بهتر است از قرار گرفتن آن‌ها در معرض نور مستقیم خورشید، رطوبت بالا یا تماس با مواد شوینده قوی جلوگیری شود. این مراقبت ساده می‌تواند عمر مفید آثار هنری شما را به‌طرز چشم‌گیری افزایش دهد.
اگر هنوز برایتان سؤال است که انتخاب کدام‌یک مناسب‌تر است، باید گفت که بستگی به نیاز شما دارد. اگر به‌دنبال زیرانداز مقاوم هستید، گلیم گزینه مناسبی است؛ اما اگر به‌دنبال یک پارچه سنتی زیبا برای دکور یا پوشش هستید، جاجیم انتخاب بهتری خواهد بود. در این میان آشنایی با انواع جاجیم می‌تواند به انتخاب دقیق‌تر کمک کند. شما می‌توانید منابع تخصصی در این زمینه را مطالعه کنید یا به فروشگاه‌هایی معتبر در حوزه صنایع دستی مراجعه نمایید.
اگر به‌دنبال خرید بافته‌های اصیل ایرانی هستید، پیشنهاد می‌کنیم به فروشگاه صنایع دستی چارشین سری بزنید. در چارشین مجموعه‌ای از محصولات دست‌بافت ایرانی با کیفیتی کم‌نظیر عرضه می‌شود که هم برای استفاده روزمره مناسب‌اند و هم می‌توانند به دکور خانه شما رنگ و بویی بومی ببخشند.
در این مقاله به بررسی تفاوت جاجیم و گلیم پرداختیم. دانستیم که این دو هنر هرچند در نگاه اول مشابه‌اند، اما از لحاظ ساختار، کاربرد، بافت و طرح، تفاوت‌های قابل توجهی دارند. آشنایی با این تفاوت‌ها به انتخاب بهتر کمک می‌کند و درکی عمیق از فرهنگ و هنر ایران‌زمین به ما می‌دهد. اگر شما هم تجربه‌ای در استفاده از گلیم یا جاجیم دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
